Hoger onderwijs in de digitale eeuw. Is de Uberification nabij?

Note: opinion on education issues in Flanders, only available in Dutch.

Vlaamse technologietoppers zoals Saskia Van Uffelen (CEO Ericsson BeLux en Digital Champion België) en Peter Hinssen dweilen het land rond met presentaties over de disruptie die we binnen het onderwijs mogen (of zouden moeten) verwachten. Maar hoe dicht staan we bij die Uberification van het onderwijs wat bijvoorbeeld blended learning betreft?

Twee ‘denkers’ (Georges Van der Perre en Jan Van Campenhout) – heren met grijze haren – schreven er in opdracht van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten een ‘standpunt’ (nr. 34)  over : ‘Hoger onderwijs voor de digitale eeuw‘. Eerder verscheen bij diezelfde KVAB al de zeer lezenswaardige uitgave (Standpunten nr. 33) ‘Higher education in the digital era. A thinking exercise in Flanders‘ op basis van het denkwerk van de Engelse professor Diana Laurillard en onze naar Zwitserland uitgewezen Waalse topwetenschapper Pierre Dillenbourg.

In het eerstgenoemde document zijn vooral de aanbevelingen aan het einde interessant. Wat vooraf gaat is helaas een beetje ‘rommelig’. Er wordt ook amper verwezen naar recent Vlaams onderzoek. Beetje jammer gezien het grote aantal doctoraten die de voorbije jaren over blended learning geschreven zijn aan de verschillende Vlaamse universiteiten. Soit.

De aanbevelingen van de denkers:

  1. “Creëer een draagvlak in de instellingen en in het Vlaamse hoger onderwijs”. Hier houden de auteurs een pleidooi voor een bottum up aanpak, want “de lesgevers en studenten moeten zelf ‘eigenaar’ zijn van de innovaties”.
  2. Wat de implementatiestrategie betreft suggereren de auteurs dat: “deze visie moet via een stappenplan omgezet worden in concrete innovaties. Neem daarom op alle beleidsniveaus (overheid, instellingen, kwaliteitscontrole- en accreditatieorganismen) ingrijpende en voelbare maatregelen om deze onderwijsinnovatie te stimuleren en te ondersteunen. Werk in op de drivers en de enablers”. Meer concreet denken ze bijvoorbeeld aan het opwaarderen en funden van learning design als wetenschappelijke discipline en het verbinden van financiële en budgettaire maatregelen aan het innovatieparcours bij de instellingen en haar personeel. Daarnaast adviseert men op het niveau van elke instelling de creatie van een ‘centraal interdisciplinair centrum voor onderwijsinnovatie’. Dit is volgens de auteurs cruciaal en heeft als doel de huidige ongunstige situatie te veranderen waar pedagogisch-onderwijskundige diensten en de centrale ICT-diensten er een andere visie op nahouden. Tenslotte adviseren de auteurs om te herbekijken aan welke cursussen we in de toekomst credits kunnen toekennen (ruimer aanbod) en welke credits (van andere instellingen) we aanvaarden.
  3. Herdenk het hogeronderwijssysteem en het leren totaal vanuit de digitale realiteit”.  Hier suggereert men bijvoorbeeld om een onderwijsaanbod uit te testen voor andere doelgroepen (bv ex-studenten in het kader van levenslang leren), alsook om deel te nemen aan het wereldwijd online onderwijs.

Is de Uberification in Vlaanderen nabij?

Een draagvlak

De auteurs slaan wat het draagvlak betreft alvast de nagel op de kop. Onze instellingen in het hoger onderwijs zijn een schoolvoorbeeld van een hiërachische structuur oude stijl. Aan het hoofd van onze instellingen staan managers die aangeworven worden op basis van… – laten we niet rond de pot draaien – hun lidmaatschap bij de juiste club. Het volstaat als voorbeeld om de verklaring van rector An De Paepe te lezen bij haar verkiezing als rector van UGent. Dat het ook anders kan binnen de overheid bewijst nochtans de alom geprezen manager van de FOD sociale zekerheid Frank Van Massenhove. In de podcast van Gent M Radio legt hij uit dat volgens hem de enige manier om verandering te brengen, ‘een waarden gedreven bedrijf’ is. Van Massenhove: “Wij hadden verschillende diensten die niets met elkaar te maken hebben. Ik geraakte er gewoonweg niet toe om een missie voor het geheel te maken, die missie was gewoon de som van de doelstellingen van die verschillende diensten. Dus ik vroeg me af hoe ik daar een rode lijn kon in trekken? En ik dacht, ik ga spelen op de cultuur. Zorgen dat niet wat we doen gelijkaardig is, maar hoe we het doen gelijkaardig is. Dat is de enige methode om te veranderen.” En verder. “Hoe kies je je waarden (bv. respect, vertrouwen)? Die doen er niet toe. Hoe je ze invult is van belang, je vraagt het aan je mensen welke waarden ze belangrijk vinden, en die waarden kies je.” Dit is exact wat de denkers zeggen: creëer een draagvlak, alleen dan zal je veranderingen kunnen doorvoeren.

Implementatiestrategie

De auteurs doen verder ook zinvolle suggesties. Het lijkt mij ook een waardevol idee dat ‘de mate van vernieuwing op korte termijn, en het succes daarvan op middellange termijn’ een onderdeel van de financiering wordt, zowel wat de instellingen als de wetenschappelijke fondsen betreft. Logischerwijs zou ook het personeel daarop beoordeeld moeten worden.
Op zijn minst even belangrijk vind ik hun advies wat betreft de creatie, op het niveau van elke instelling, van een centraal interdisciplinair centrum. Vandaag zorgt de pedagogische invalshoek ervoor dat de lesgever een laptop van de school krijgt, maar de ICT-dienst zet er een wachtwoord op waardoor het installeren van nieuwe software, of iets simpel als een update uitvoeren, onmogelijk worden. Een illustratie uit de praktijk van hoe een ICT-dienst de lesgever nog steeds ziet als een fabrieksarbeider ipv als een creatieve kracht die het zou moeten zijn.

Een Uber-kracht?

Natuurlijk is vernieuwing ruimer dan blended learning alleen en zijn er wel degelijk al enkele nieuwe interessante initiatieven die we kunnen vermelden. Getuige het artikel van gisteren in De Tijd over “de flauwe start” van enkele MOOCs aan de KULeuven of de University Challenge van UGent. Maar toch zouden we beter niet slaap vallen. Er zijn al professoren die bezoek gehad hebben van Google (eigen bron) in het kader van de oprichting van een Google Universiteit waar de beste professoren voor gerekruteerd zouden worden. Of wat met het plan van de Universiteit Delft en 5 andere universiteiten (in Zwitserland, Australië, Canada en de VS) om een alliantie te vormen zoals binnen de luchtvaart en elkaar credits te accepteren? Zijn we daar in Vlaanderen op voorbereid?

Onderwijs is een tanker die langzaam keert. De Uberification is niet nabij. De roep vanuit de maatschappij om te veranderen is nochtans groot, maar de instellingen voelen weinig noodzaak om te innoveren. Het is wachten op een instelling met durf en visie. Of een Uber-kracht die iedereen wakker maakt.

Meer lezen van @drsmetty kan oa. via  http://be.linkedin.com/in/smetty of http://twitter.com/drsmetty

1 thought on “Hoger onderwijs in de digitale eeuw. Is de Uberification nabij?”

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.